“Mensen denken vaak dat de gegevensuitwisseling in de zorg al de standaard is. Dit heeft echter nog heel wat voeten in aarde.”

IN GESPREK MET:

ROB HOOGERVORST, CONSULTANT

Over de transformatie naar digitale gegevensuitwisseling in de zorg

Rob Hoogervorst

Rob werkt zijn hele carrière binnen de gezondheidszorg en is vanuit diverse rollen zeer bekend met deze markt. Sinds 2007 werkt hij aan verschillende functioneel technische projecten binnen de wereld van de Zorg ICT.

Kun je iets vertellen over je werk in de zorgsector en hoe je bij de technologie terecht gekomen?

"Oorspronkelijk ben ik verpleger, ik heb o.a. op een afdeling voor nierdialyse gewerkt. Toen ik op zoek was naar een nieuwe richting ben ik management gaan doen bij verschillende zorgverzekeraars en daarna, als consultant bij een softwareontwikkelaar en productmanager voor de ziekenhuismarkt, richting de ict gegaan. Ik doe vooral de implementaties van techniek in projecten. Hoe gebruik je deze techniek, wat kun je ermee en welke vraag is er voor de toekomst. En dan vooral, wat kan het de gebruikers bieden. Bij de AVG implementatie bijvoorbeeld help ik de organisatie met het vinden van nieuwe methodieken die goed werkzaam zijn en toch aan de AVG regels voldoen. Behalve de privacy van cliënten betreft dit ook de privacy van de zorg-professional. Zo was bijvoorbeeld het dragen van een naambordje eens een discussiepunt, de zorg-professionals vonden dit een inbreuk op hun privacy. Dat leverde interessante discussies op. Door de AVG wetgeving gaan organisaties ook weer opnieuw kijken naar ‘ oude’ ingesleten werkwijzen."

Aan welke projecten werk je momenteel?

"Momenteel werk ik voltijds als projectmanager voor een regionaal samenwerkingsorgaan aan een project om de gegevensuitwisseling tussen organisaties in de gezondheidszorg te organiseren. Dat is een heet hangijzer, de overheid wil stimuleren (en op termijn verplichten) om gegevensuitwisseling tussen zorgverleners digitaal en meer aansluitend te krijgen en er daarbij voor te zorgen dat de burgers de regie kunnen voeren over hun behandeling. Wanneer je als patiënt bijvoorbeeld naar een ander ziekenhuis overstapt voor een behandeling moet het dossier uiteraard ook naar de nieuwe behandelaar. Dat word dan op een dvd’tje gebrand, moet via de post of via de patiënt op de juiste plek komen, waar het ingevoerd moet worden in het systeem. Daarna moet de behandelaar zich inlezen en soms kan pas dan een afspraak gemaakt worden tussen patiënt en behandelaar. Met de digitale gegevensuitwisseling is het zo dat er een centraal register is waarin de gegevens van alle behandelaren van een patient staan zodat die dossiers direct geraadpleegd kunnen worden. De kwaliteit van zorg wordt daardoor ook beter want de behandelaar krijgt een veel completer beeld."

Je zou denken dat dit al lang bestaat, het klinkt zo logisch en we zijn al zo gewend aan de digitalisering, heb je een idee waarom dat nu pas op gang komt?

"Haha, ja, die vraag hoor ik heel vaak! Mensen gaan er vaak vanuit dat dit al lang zo werkt. Ziekenhuizen zijn wel goed georganiseerd hoor, maar dit heeft toch wel heel wat voeten in aarde. Allereerst is het een kwestie van geld, digitalisering kost nogal wat. Daarnaast moeten organisaties samenwerken en eenduidige afspraken maken. Daardoor hebben ze niet alles meer zelf in de hand. Nictiz, een landelijke organisatie met veel expertise op dit gebied, heeft een 5-lagen model ontwikkeld met standaarden en regels die houvast geven over alles wat geregeld moet worden wanneer organisaties gegevens met elkaar willen delen. Vanuit het project waaraan ik nu werk zijn we bijvoorbeeld bezig met de geboortezorg, zodat verloskunde, echo-systemen, ziekenhuizen, kraamzorg, GGD en jeugdzorg in de regio met elkaar gekoppeld zijn. Dat zijn al 16 verschillende technische systemen die met elkaar moeten kunnen ‘praten’. Dat is dan alleen nog maar de techniek-laag, de infra-structuur. Daar bovenop heb je nog de werkafspraken, hoe communiceren de organisaties met elkaar, wat is er nodig, wat moet er gedeeld worden enzovoort. En dan is er nog de bestuurlijke laag, die moeten ook nog samenwerken en de kosten delen, wie doet en betaalt wat.

Kun je iets vertellen over jouw taak in dit proces?

"Mijn taak is om een brug te slaan en het faciliteren van de ICT tussen organisaties in de regio en het samenbrengen van de partijen. Daar is wel een enorme behoefte aan maar ze weten vaak niet zo goed hoe. Daarin zit dan onze expertise. Behalve dat de techniek met elkaar moet kunnen praten moeten de organisaties zelf dat natuurlijk ook. Iedere organisatie heeft zijn eigen cultuur, met eigen normen en waarden. Wat bij de één heel soepel loopt gaat bij de ander stroever. Maar vooral het feit dat de organisaties iets van hun zeggenschap op moeten geven kan wel eens een uitdaging zijn. Aan de andere kant vinden organisaties het ook vaak prettig dat er zaken uit handen genomen worden waardoor ze daar geen zorgen meer over hebben. Uiteindelijk lopen organisaties vaak tegen dezelfde vraagstukken aan en is het alleen maar prettig om dan samen naar een oplossing te zoeken. De hobbel die genomen moet worden is dat het op de korte termijn tijd kost en pas op de langere termijn iets oplevert. Maar het is juist nu het moment om dit te adresseren. Er is een wetsvoorstel van het ministerie van VWS om de digitale gegevensuitwisseling te verplichten. We moeten voorkomen dat we dan binnen de regio weer met allerlei verschillende systemen zitten. Standaardiseren, liefst landelijk, zou mooi zijn, maar heeft nog heel wat voeten in aarde. Het is ook nog een uitdaging om de wensen van de werkvloer en de ontwikkelaars/leveranciers van de techniek op één lijn te krijgen."

Ervaar je weerstand bij de zorg-professionals ten opzichte van het invoeren van deze veranderingen?

"In het project waaraan ik nu werk nog niet, maar we zijn nog maar net begonnen. We moeten eerst alle stappen, vragen en eisen helder krijgen. Mijn rol hierin is het organiseren van de technische kant. Maar ik ben niet echt een harde techneut, ik zit er een beetje tussenin. Door mijn ervaring praat ik ook graag mee over de organisatie zelf."

Wat is op dit moment jouw advies betreffende digitale gegevensuitwisseling aan zorginstellingen, ziekenhuizen en/of huisartsen?

"Ik zou adviseren om de organisatie alvast voor te bereiden op bredere elektronische gegevensuitwisseling. Nu al in kaart brengen hoe interoperabel de ICT systemen al zijn en op welke wijze die gegevens aan kunnen leveren of hergebruiken. En de gebruikersgroepen zouden al na kunnen denken voor welke usecases zij meerwaarde zien bij elektronische gegevensuitwisseling, bv in toegevoegde waarde voor de zorgverlening of tijdswinst/kostenbesparingen. ICT afdelingen willen waarde creëren, dus als er vanuit de zorgkant duidelijke vraag is gaat het proces bijna als vanzelf lopen en ervaart de zorgverlening meerwaarde."

Kun je een voorbeeld noemen van een situatie die op papier een goed idee leek maar in de praktijk toch niet zo goed uitpakte?

"Daar moet ik eens even goed over nadenken... We hadden bijvoorbeeld eens een project waarbij op papier goed geregeld was wie de rechten had om de informatie kon inzien en uitwisselen. De leverancier had in de techniek ingesteld dat zij dat zouden beheren, op de werkvloer vond men echter dat zij dat zelf moesten kunnen bepalen. Het moet tenslotte hoe dan ook aan de wet voldoen, en de patiënt moet altijd toestemming geven. In de uitvoering gaat daarin helaas ook wel eens wat mis en kunnen onbevoegden bijvoorbeeld toch dossiers inzien die niet voor hen bestemd zijn, of wordt informatie op een onveilige manier verstuurd, bijvoorbeeld via WhatsApp. Ook al is dit formeel gezien versleuteld, het is niet de manier waarop het moet. Maar uiteraard gaat er met de ‘oude’ manier ook wel eens wat mis."

Wat vind je binnen je vakgebied de meest interessante ontwikkeling?

"De hele digitaliseringslag zonder de zorg, datgene waar het uiteindelijk om draait, uit het oog te verliezen. Je kan natuurlijk doorslaan, bijvoorbeeld patiënten volplakken met sensoren, maar het moet echt alleen ondersteunend zijn. De techniek is er voor de mensen en niet andersom. Door schaarsheid van personeel zou het wel eens kunnen doorslaan naar het digitale. Dan heb je wel de meetinstrumenten maar nog steeds niet de mensen die het werk moeten doen, of wordt de zorgverlener een soort alarmcentrale. Door de toegenomen werkdruk en de efficiëntie van de techniek kun je het risico lopen de privacy van de patiënt en de menselijke maat uit het oog te verliezen. Er moet goed gekeken worden naar de meerwaarde, wat de techniek toevoegt behalve dat het efficiënt is. Een voordeel van de digitalisering in de zorg is bijvoorbeeld dat er meer tijd over is voor andere patiënten, of dat er informatie beschikbaar is die je anders nooit had geweten. De informatie die een patiënt geeft kan anders zijn dan de geregistreerde data, dat geeft een genuanceerd en completer beeld. Dan voegt het echt iets toe."

Is er iets, een methode of techniek bijvoorbeeld, waardoor de uitwisseling van digitale gegevens in de toekomst nog beter zou kunnen worden, wat ideaal zou zijn maar er nu nog niet is?

"Haha..ja.. dat is een mooie... Wat ik persoonlijk mis is sturing vanuit de overheid, er is nu teveel marktwerking, het wordt losgelaten. In alle regio’s, in alle ‘zuilen’, komen dezelfde thema’s terug, en is iedereen het wiel aan het uitvinden. Uiteindelijk komt iedereen toch op hetzelfde uit. Als er vanuit de overheid een raamwerk geboden zou worden zou dit veel tijd en geld schelen. We kunnen in Nederland erg goed lang over van alles en nog wat discussiëren."

Merk je een verandering in jouw werkveld door de huidige pandemie?

"Ja, zeker, dat merk je wel. Sommige organisaties hebben projecten geschrapt of uitgesteld omdat de mensen nodig waren om Covid-19 onder controle te krijgen. Het is nog onzeker wanneer dat weer opgepakt wordt. Aan de andere kant geeft het ook wel weer nieuwe inzichten, en wordt er nu veel meer gebruik gemaakt van digitale toepassingen die wel allang beschikbaar waren maar niet werden gebruikt. Een goed voorbeeld daarvan is het digitale spreekuur. Dat levert zowel de zorg-professional als de patiënt een hoop tijdwinst op, geen volle wachtkamers meer. Al zal het uiteraard nooit volledig digitaal moeten, het persoonlijke consult blijft ook heel belangrijk."

December 2020 - Leonie Amorim

Scroll naar boven